Poeci i pisarze irlandzcy - literatura i poezja 

Irlandia choć jest małą wyspą ma ogromny wkład w dzieje literatury światowej. W czasach zamierzchłych powstawały liczne legendy i eposy, które stała się natchnieniem dla kolejnych pokoleń. Z Irlandii pochodzi wielu wspaniałych pisarzy i poetów.

Najstarsze, znane nam, zabytki literatury irlandzkiej pochodzą z V wieku. Historia Cúchulainne w Táin bó Cuailnge opisująca walkę o magicznego byka, uznawana jest za fundament literatury irlandzkiej. Treść jak i postać mitycznego bohatera była wielokrotnie przywoływana przez irlandzkich twórców. Cúchulainne stał się symbolem nierównej walki o sprawiedliwość. Baśnie i legendy irlandzkie pełne są mieszkańców podziemnych pałaców, do których zostali wygnani przez Celtów, o nich możesz przeczytać w innym miejscu.

Literatura irlandzka jest jedną z najstarszych w Europie. Wiele elementów pochodzących z irlandzkiej twórczości było wykorzystywanych w różnych stronach kontynentu, zwłaszcza w średniowieczu. Dzieje Tristana i Izoldy to średniowieczny odpowiednik irlandzkiej opowieści o Deirdre i Naoise’a czy Gráinne i Diarmaidzie. Niesamowite opowieści o przygodach jak np. „Żegluga Św. Brendana” pobudzały wyobraźnię ludzi średniowiecza (na zdjęciu św. Brendan nad Zatoka Bantry)

Przepiękne dzieła pisane powstawały w klasztorach irlandzkich. Do najpiękniejszych zachowanych należy słynna Księga z Kells przechowywana w Trinity College w Dublinie. Powstała we wczesnym średniowieczu.

wejście do Biblioteki Trinity College w Dublinie,
gdzie przechowywana jest Book of Kells.

W XVII i XVIII wieku pojawiła się tak zwana literatura feniańska. Opierała się ona na pochodzących z IX wieku legendach o wielkim bohaterze irlandzkim  Fionnie Mac Cumhaill i jego synu Oisinie. Osin dożywa do czasów, gdy św. Patryk chrystianizuje Irlandię. Opowiada świętemu historię swego ojca i słynnych wojowników Fionna.

Postępująca kolonizacja angielska powodowała wypieranie języka irlandzkiego z powszechnego użycia, podupadła też literatura. Wraz z celtyckim odrodzeniem na przełomie XIX i XX wieku nastąpił powrót do tworzenia w języku irlandzkim, oraz czerpania z tradycyjnych wzorców i obszarów, które nadal były osadzone w tradycyjnej kulturze irlandzkiej.  Pádraic Ó Conaire i Patrick Pearse pisali opowiadania, które szybko zyskały na popularności. Dramatopisarstwo rozwinęło skrzydła dzięki twórcy Ligi Galickiej i późniejszego Prezydenta Irlandii, Douglasa Hyde’a i Sèamas’a Ó Nèill.

 Tablica pamiątkowa prezydenta Douglasa Hyde’a w katedrze św. Patryka w Dublinie

W XX wieku bardzo popularne stało się gromadzenie opowieści oraz zachęcanie prostych ludzi by spisywali swoje wspomnienia i to po irlandzku. Tak powstał „The Islandman” Tomása Ó Criomhthaina i „Dwadzieścia lat dorastania” Muirisa Ó Súilleabháina. Irlandzka poezja, której początek dał Patrick Pearse rozwinęła się w twórczości takich poetów jak Seán Ó Ríordáin, Michael Davitt czy Deidre Brennan.

Pisano nie tylko po irlandzku, ale i po angielsku. Literaturę tę nazywa się anglo-irlandzką w odróżnienia od literatury angielskiej i tej tworzonej w języku irlandzkim. Rozkwit tej literatury przypada na XVII wiek. Najbardziej znanym pisarzem tego czasu był urodzony w 1667 roku w Dublinie Jonathan Swift. Jego najsłynniejsza powieść „Podróże Guliwera” ukazała się w 1726 roku. Swift zmarł w Irlandii i pochowany został w katedrze św. Patryka w Dublinie.

Popiersie Swifta w Katedrze św. Patryka w Dublinie

Pod koniec XIX wieku w Dublinie tworzył Oscar Wilde, dramaturg, poeta, prozaik. Nie mogąc odnaleźć się w zaściankowym Dublinie wyjechał do Londynu, a później do Francji. Jego najbardziej rozpoznawalnym dziełem jest „Portret Doriana Graya”.

pomnik Oscara Wilde’a w Dublinie

Pisząc o literaturze irlandzkiej nie sposób pominąć Brama Stokera, urodzonego w Dublinie, twórcę powieści „Drakula”.

Odrodzenie celtyckie, o którym wcześniej już wspomnieliśmy, nazywane jest również irlandzkim odrodzeniem literackim. Twórcy zaczęli szukać natchnienia w dawnej Irlandii.  Dzieła Synge’a, Yeatsa, Lady Gregory, Russela czy Stephena przywołały dawnych mitycznych bohaterów, często w zbyt wyidealizowanej i romantycznej formie. Warto przywołać przynajmniej dwóch poetów, którzy stali się ikonami tego okresu w dziejach literatury irlandzkiej - Wiliama Butlera Yeatsa i Johna Millingtona Synge’a.

William Butler Yeats uznawany jest za jednego z najwybitniejszych poetów XX wieku. Pisarz, poeta, dramaturg i eseista, był senatorem Wolnego Państwa Irlandzkiego, a w 1923 roku otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury. Więcej przeczytasz o nim jako o nobliście. 

John Millington Synge był utalentowanym skrzypkiem i kompozytorem. Przełom w jego twórczości nastąpił kiedy w latach 1898-1902 zamieszkał na wyspach Aran. Doskonalił tam swój język irlandzki, ale przede wszystkim utrwalił obraz życia ówczesnych mieszkańców wysp, z ich tradycjami, strojami i zwyczajami. Przetłumaczona także na język polski książka „Wyspy Aran” to obraz ciężkiego życia wyspiarzy. Bohaterowie jego sztuk mówią charakterystycznym językiem – myślą po irlandzku, ale wypowiadają się w języku angielskim.

W XX wieku pojawia się wielu wspaniałych pisarzy, tworzą już w wolnej Irlandii. Jednymi z bardziej znanych byli Frank O’Connor. Uznawany za mistrza krótkich opowiadań., Liam O’Flaherty, Sean O’Casey. W tym tez stuleciu pojawiają się Wielcy literatury irlandzkiej a i szerzej światowej.  Należy do nich James Joyce, Patrick Kavanagh, Seamus Heaney i Samuel Beckett. Ci dwaj ostatni otrzymają Literacką Nagrodę Nobla, więcej przeczytasz o nich w zakładce poświeconej noblistom.

James Joyce to najbardziej znany pisarz irlandzki. Dość szybko opuścił Irlandię i zamieszkał we Francji, a później w Szwajcarii. Napisał wiele wspaniałych utworów, warto wspomnieć o takich dziełach jak „Portret artysty za młodu” czy zbiór opowiadań „Dublińczycy”, najbardziej jednak znanym utworem jest „Ulisses”. Chociaż Joyce wyjechał z Irlandii i traktował ją i jej stolicę jak peryferyjna mieścinę, to opis Dublina jaki pozostawił w „Ulissesie” jest prawie fotograficzny. Każdego roku, 16 czerwca, wielbiciele Joyce i ‘Ulissesa” biorą udział w świętowaniu Bloomsday. Tego dnia Joyce osadził akcję swojej najbardziej znanej powieści, której akcja kręci się wokół Leopolda Blooma i jego wędrówki po joyce’owskim Dublinie.

Pomnik Jamesa Joyce'a na Talbot Street w Dublinie

Patrick Kavanagh był jednym z najbardziej znanych poetów współczesnej Irlandii. W swoich wierszach poruszał tematy z życie prostego człowieka pokazując, że jest on niedoskonałą istotą ludzką. Pisał też o wsi, ale jej obraz był brutalny, pełen sfrustrowania, ukazywał też biedę irlandzkiej prowincji. Inny obraz Irlandii pokazywał Flann O’Brien. Rzeczywistość irlandzka ukazana została przez niego w zwariowany, komiczny i abstrakcyjny sposób.

Brendan Behan to jedna z barwniejszych postaci rodem z Zielonej Wyspy. Miał trudne życie, z epizodem więziennym włącznie. W jego twórczości fikcja przenika się z własnymi doświadczeniami.

Współczesna literatura irlandzka jest obecna na półkach księgarń całego świata. Popularne są romanse autorki Edny O’Brien, powieści Roddy Doyle’a rozbawiają, ale i zmuszają do refleksji. Filmowe adaptacje powieści The Commitments czy Furgonetka są szeroko znane.  Dzisiejsza literatura irlandzka ma się znakomicie i tak jak za dawnych czasów jest Wielka.